De vakantietip van… Anita Roeland

Deze zomer geeft elke week een medewerker van Uitgeverij Atlas Contact een leestip: een boek voor op het strand, een boek om je door lange reistijd te slepen, of een boek waar je nu eindelijk eens écht de tijd voor kan nemen.

De vakantietip van… Anita Roeland (bureauredacteur non-fictie)

Baltische zielen. Lotgevallen in Estland, Letland en Litouwen
van Jan Brokken

Baltische zielen is een van mijn favoriete boeken van Jan Brokken. Ook al wist ik wel iets van de twintigste-eeuwse geschiedenis van Estland, Letland en Litouwen, met deze magistraal geschreven portretten komen de mensen – bekende en onbekende – tot leven. Het onvergetelijke verhaal van Loreta Asanavičiūtė, die vanaf 1989 deelnam aan demonstraties tegen de Russen. Veel kunst, vooral muziek (Arvo Pärt, Gidon Kremer), maar ook politiek, filosofie en sociale geschiedenis komen aan bod. Ik kreeg verschrikkelijk veel zin om mijn volgende vakantie in de Baltische landen door te brengen.’

Baltische zielen

Na een gevangenschap van zes jaar werd Aina Roze, de dochter van boekhandelaar Janis Roze in Riga, vrijgelaten uit een Siberische strafkolonie. Haar moeder Emma moest in Siberië achterblijven. Ze vertikte dat. Haar twintigjarige dochter was door de dwangarbeid sterk verzwakt, ze wilde haar vergezellen. Emma ontsnapte en reisde met haar dochter mee. De vrouwen legden duizenden kilometers af, verstopt in treinen en vrachtwagens, of lopend. Toen ze Letland ten slotte bereikten, moest Emma onderduiken. Elf jaar lang diende ze als huishoudster bij een professor in Riga. De kinderen van haar zoon wisten niet wie ze was en spraken haar aan met ’tante’. Pas in 1959 durfde ze te zeggen: ‘Wees nu maar aardig voor me, ik ben jullie oma.’

De verbijsterende geschiedenis van de familie Roze is een van de tientallen verhalen die Jan Brokken optekende. Van 1999 tot 2010 zocht hij in Estland, Letland en Litouwen naar levensgeschiedenissen. Baltische zielen geeft een onthutsend beeld van de twintigste eeuw, met al zijn illusies, desillusies, doctrinaire twisten en waanzinnige moordlust.

Beroemdheden en gewone stervelingen wisselen elkaar af in Baltische zielen. Marcus Rothkowitz uit Daugavpils, de latere schilder Mark Rothko. En Ilja Sundelevitsj, die Tallinn moest verlaten en twintig jaar later naar Estland terugkeerde. De beeldhouwer Jacob Lipchitz uit Litouwen. En Loreta Asanaviciuté, die in 1991 door een Russische tank werd overreden. Roman Kacew uit Vilnius, de latere schrijver Romain Gary/Emile Ajar. En Herman Simm, die zijn land, het onafhankelijke Estland, verraadde. De filosofe Hannah Arendt uit Königsberg. En Liselotte barones Von Wrangel, die verbannen werd naar Hitler-Duitsland.

In Estland reconstrueert Jan Brokken de lange weg naar de vrijheid die de componist Arvo Pärt aflegde. In Riga realiseert hij zich welke titanenstrijd de violist Gidon Kremer met zijn vader leverde, die gebukt ging onder de dood van vijfendertig familieleden in de concentratiekampen.

Reizend door het heden, door jonge, trotse, onafhankelijke landen, ziet Jan Brokken schimmen uit het verleden opdoemen. Hij laat zien hoe afschuwelijk maar ook hoe bijzonder mensen kunnen zijn. In geen van zijn boeken komt zoveel geweld voor als in Baltische zielen, in geen van zijn boeken komt de lezer zoveel tederheid en lotsverbondenheid tegen. Rijk geïllustreerd!

Meer nieuws

  • Nobelprijswinnaar en psycholoog Daniel Kahneman overleden

    28 maart 2024

    Woensdag 27 maart bereikte ons het droevige bericht dat psycholoog, Nobelprijswinnaar en schrijver Daniel Kahneman is overleden op negentigjarige leeftijd. Wij wensen zijn echtgenote, familie en naast...

    Lees het hele bericht
  • Jonny Steinberg wint The National Book Critics Circle Award met ‘Winnie & Nelson’

    25 maart 2024

    The National Book Critics Circle (NBCC) Award in de categorie biografie gaat dit jaar naar Winnie & Nelson. Portret van een huwelijk van Jonny Steinberg. In dit boek ontrafelt Jonny Steinberg het ...

    Lees het hele bericht
Geverifieerd door MonsterInsights