Gerdien Verschoors blog vanuit het Keret House, deel 4

Gerdien Verschoor verblijft een paar weken in het Keret House in Warschau in het kader van een artist in residence program. Het Keret House staat aan de Żelaznastraat 74, in het hart van het voormalige getto.  Het is een samenwerkingsproject van de Poolse architect Jakub Szczęsny en de Israëlische schrijver Etgar Keret.

Bijna tien jaar lang woonde Gerdien Verschoor op Żelaznastraat 75. Nu is ze dus tijdelijk teruggekeerd naar haar oude buurt.

Tijdens haar verblijf houdt Gerdien Verschoor een blog bij.

Hieronder lees je deel vier van haar blog:

27 mei 2014

Keret House (4) – Buren

Ieder jaar heeft het Keret House een thema dat door de hier verblijvende kunstenaars en schrijvers uitgewerkt wordt. Dit jaar is dat ‘Buren’, waar het Pools een veel mooier woord voor heeft – Sąsiedzi, uit te spreken als somsjedzi. Het is ook een beladen begrip geworden, sinds Jan Gross een boek publiceerde met deze titel waarin hij aantoonde dat niet alleen de Duitse bezetter, maar ook de Poolse lokale bevolking actief meewerkte aan de moord op de Joden van het plaatsje Jedwabne.

Ik heb nog maar vaag in mijn hoofd hoe ik dit thema aan ga pakken. Om toch ergens te beginnen, heb ik een afspraak gemaakt met Jan Jagielski, sinds vele jaren onderzoeker bij het Joods Historisch Instituut in Warschau. Aan een half woord heeft hij genoeg: foto’s zoek ik, oude foto’s van drie plekken aan hetzelfde kruispunt: de Chłodnastraat hoek Żelaznastraat (waar ik woonde 1990-1991), de Żelaznastraat hoek Chłodnastraat daar recht tegenover (1992-2001), en de plek waar ik deze twee weken verblijf, op een derde hoek van hetzelfde kruispunt (als u me nog kunt volgen).
Ik ben bij de juiste persoon terecht gekomen. In dikke mappen heeft Jagielski foto’s van het getto opgeborgen, geordend op straat en huisnummer. Talloze foto’s heeft hij ook van de houten voetgangersbrug die het ‘grote’ getto met het ‘kleine’ verbond – op precies ditzelfde kruispunt.
Terwijl ik de mappen doorneem, bedenk ik me dat het me natuurlijk helemaal niet gaat om de gebouwen en ook niet om de brug. Het gaat me om de honderden, duizenden, honderdduizenden mensen die op de foto’s te zien zijn. Te voet, in de tram, op riksja’s. Ik zie orthodoxe joden, die door Duitse agenten gedwongen worden hun hoofddeksels af te nemen. Een vrouw wordt gearresteerd en meegenomen, net als een jongetje dat niet ouder dan vier kan zijn. Ik denk aan de moeder van Etgar Keret, die in 1934 in Warschau werd geboren en in de oorlog met haar familie in het getto terechtkwam. Net als zoveel andere kinderen wist ze via de gaten in de gettomuren eten binnen te smokkelen voor haar ouders en haar broertje.
Jan Jagielski tutoyeert me, in dit land ongebruikelijk voor een heer van zijn leeftijd. Het is alsof we elkaar al jaren kennen. ‘Waar woon je dan nu?’ vraagt hij me. ‘Echt, in het Keret House?’ Hij blijkt hier twee minuten vandaan te wonen, op de Krochmalnastraat. We zijn bijna buren.