Leeftocht

Met de pen het leven draaglijk maken – dat is het. We danken er een boeiend en vaak ook zeer amusant boek aan. – JAAP GOEDGEBUURE, GPD

De tasdikke Van Dis, vol nooit eerder gepubliceerde dagboekfragmenten en nooit eerder gebundelde reisverhalen en essays: het voedsel van de schrijver

'Met de pen het leven draaglijk maken - dat is het'. We danken er een boeiend en vaak ook zeer amusant boek aan. - JAAP GOEDGEBUURE, GPD

Met Leeftocht geeft Van Dis een soort tussenstand in zijn Werdegang. Daartoe maakt hij een thematische indeling in onderwerpen die hem fascineren, ontroeren, tergen, of in verlangen achterlaten en die iedere keer weer in zijn leven opdoemen. Zijn jeugd in Bergen aan Zee, zijn (pseudo-)Indische achtergrond, Afrika en de Afrikaners, engagement en schrijverschap lijken in deze bundeling nauw met elkaar verweven te zijn. Het blijken allemaal aspecten te zijn die gaandeweg door het boek een homogene samenhang krijgen in de persoon van de zoekende schrijver. Uit de verzameling komt een fascinerend beeld naar voren van een auteur die een leven lang worstelt met de categorieën en maatstaven waarlangs wij ons leven meten en waaraan wij ons al dan niet aanpassen. Ras, nationaliteit, sekse, geaardheid, taal, gedragscodes verliezen hun eenduidigheid wanneer ze worden gedoopt in de inkt van Van Dis. Hij mag dan wel geen kern kunnen vinden, dat maakt zijn proza allerminst pitloos.

‘Thematische geordende korte verhalen van journalistiek en essayistische aard, bovenal persoonlijk en poëtisch van toon. Glashelder en meeslepend geschreven.’ –BIBLION

In zulke scherpe observaties en korte analyses is Adriaan van Dis in Leeftocht als reisschrijver haast zo goed als V.S. Naipaul en soms beter dan de eendimensionalere Paul Theroux. [Â] Sublieme tragische minireportage over de moord op een zevenjarig Afrikaans meisje in Van Dis' eigen 'tuin'  in zijn woonplaats Parijs, de Jardin du Luxembourg. [...] Het mooiste "reisverhaal" in het boek is van nog dichterbij: een schets van Bergen aan Zee waar Van Dis opgroeide, maar dat hij in zijn romans nooit zo noemt omdat het dorp dat daarin voorkomt, zijn "verzinsel" is. [Â] Het heeft ook door zijn omvang van 517 pagina's wel iets van de vroegere "winterboeken" voor de jeugd: je hoeft ze niet achter elkaar te lezen, het is verrassender erin te bladeren en te grasduinen, te hooi en te gras aan een hoofdstuk beginnend. - JOHN JANSEN VAN GALEN in HET PAROOL

Een zelfverkozen buitenstaanderschap stelt hem in staat zichzelf al schrijvend uit te tillen boven de misère van alledag. Dat klinkt aanstekelijk. Het is ook precies de kracht van Leeftocht, waarin Van Dis naarstig op zoek blijft naar lichtpuntjes, naar wat hij 'een bezielde wereld' noemt, en waarin taal een beslissende rol speelt. - JANET LUIS in NRC HANDELSBLAD

Leeftocht bevat een aantal aanstekelijke reisverhalen, die oproepen de wandelschoenen uit het vet te halen. Mij viel het op hoe sterk het verhaal 'Seks met de tandarts' nog altijd is. Dat gaat over de aidsepidemie in New York. Toen het in 1985 verscheen, was het een eyeopener. Van Dis vind ik altijd op zijn best als hij met zijn broekspijpen midden in de modder staat. Goedgekleed en met goede manieren het inferno binnen gestapt, dan glorieert hij in vol ornaat.

Maar goed dat al dat verspreide materiaal nu in één boek staat. [...] Leeftocht is een plezier om te lezen, niet alleen om wat de auteur te vertellen heeft, maar ook vanwege de manier waarop. [...] Alles sprankelend verwoord, in een veelheid aan genres. - STANDAARD DER LETTEREN

Het is een oerboek, je kunt hierin lezen wat zijn fascinaties zijn, zijn irritaties en zijn inspiratiebronnen en van daaruit kun je de schrijver en zijn werk begrijpen. Van Dis verenigt een denker en een avonturier onder één borst, dus de observaties zijn er ook naar. Ik ben dol op Van Dis. ­- SUSAN SMIT in GOEDEMORGEN NEDERLAND

Het is een oerboek, je kunt hierin lezen wat zijn fascinaties zijn, zijn irritaties en zijn inspiratiebronnen en van daaruit kun je de schrijver en zijn werk begrijpen. Van Dis verenigt een denker en een avonturier onder één borst, dus de observaties zijn er ook naar. Ik ben dol op Van Dis. -- SUSAN SMIT in GOEDEMORGEN NEDERLAND

Het is zijn hoogstpersoonlijke Groot Winterboek, dat door een gelijmde rug bij elkaar wordt gehouden. Zijn eigen rug. Blijkbaar ben ik dit alles tegelijk, stelt de samensteller vast, en niet eerder kon de lezer een breder overzicht van zijn passies krijgen dan door dit bonte stalenboek van ruim vijfhonderd pagina’s. […] De loner Van Dis is een schrijver en geen politicus, maar uit de canon van de Hollandse estheet is een gedreven wereldwandelaar gekropen voor wie het persoonlijke ook aan het politieke raakt, en die niet terugschikt voor een moralistische beknorring van het thuisfront. - DE VOLKSKRANT

De jury heeft besloten de E. du Perronprijs 2008 toe te kennen aan Adriaan van Dis voor zijn verhalenbundel Leeftocht, die een tijdperk van ‘veertig jaar onderweg’ omspant en daarom ook indirect als een oeuvreprijs kan worden opgevat. Zelf verantwoordt Van Dis de bundeling als “de verhalen van een man op zoek naar zijn kern. Niet dat hij die vindt, daar gedraagt hij zich te tweeslachtig voor, maar hij is trouw aan het zoeken en blijft verbaasd over zijn tijd.” Deze zelfopgelegde zoektocht maakt van de auteur een personage en van het personage een mens in het spoor van Du Perron. Dat is niet de enige overeenkomst tussen Van Dis en Du Perron. Beiden hebben een familiale band met Nederlands Indie, stammend uit een militaire achtergrond, staan open voor ambivalentie, maar willen dingen bij de naam noemen en ontzien zichzelf daarbij niet. Van Dis en Du Perron lijken uit hetzelfde hout gesneden. Ze zijn betrokken bij hun tijd zonder zich te verbinden aan politieke credo’s; ze zijn wereldburgers, individualistische kosmopolieten met een bereidheid om zichzelf te allen tijde ter discussie te stellen: sterk genoeg om zwak te durven zijn.

Van Dis schrijft helder en precies, elegant en soepel. Bovenal trekt één motief een spoor door dit ideale nachtkastjesboek - dat schrijven en leven elkaar van dienst kunnen zijn: 'Ik overschat het boek niet. Maar literatuur kan behalve ontspannen ook activeren. Onrust zaaien. Met een beetje geluk laat een goed boek je anders naar de wereld kijken. Wapent je tegen al die klootzakken om je heen. Of overschat ik het nu toch?' Nee. Leeftocht is daar een proeve van. - BERT BULTINCK in DE MORGEN

Voor de E. du Perronprijs 2008 nomineerde de jury in oktober drie titels uit het culturele aanbod van het daaraan voorafgaande jaar. Het ging om Hülya Çiğdem met De importbruid, Adriaan van Dis met Leeftocht en Nelleke Noordervliet met Snijpunt. Hülya Çiğdem verraste de jury met een zeer persoonlijk en direct debuut over uithuwelijking in de Nederlandse Turkse gemeenschap. Ze rapporteert zonder overhaaste oordelen. Nelleke Noordervliet schreef een roman die even eigentijds als klassiek is en zich centreert rond vragen over identiteit. Haar roman dwingt ons ongemakkelijke vragen te overwegen en consequenties van onze vooronderstellingen te overzien.

Leeftocht laat zich onder meer lezen als fragmenten van een autobiografie. De verhalen in het boek beslaan een tijdsbestek van bijna veertig jaar, door de auteur niet chronologisch maar thematisch gerangschikt. Dat vergroot de samenhang. Het laat ook zien dat dit ongedurige, voortdurend aan zelftwijfel onderhevige schrijversschap toch veel constanten kent. Ook stillistisch zijn de verschillen tussen de oudste en de recentste verhalen klein. Can Dis schrijft helder en toegankelijk, op diverse plaatsen geeft hij te kennen moeilijke of experimentele boeken van anderen (Sloterdijk, Brakman, Vogelaar) niet te begrijpen. Maar een populist is hij allerminst. Hij beseft tot een elite te behoren en vraagt van de lezer een zelfde bereidheid zich in te spannen als hij zelf heeft opgebracht voor zijn geliefde schrijvers. - CYRILLE OFFERMANS in ONS ERFDEEL

Het is zijn hoogstpersoonlijke Groot Winterboek, dat door een gelijmde rug bij elkaar wordt gehouden. Zijn eigen rug. Blijkbaar ben ik dit alles tegelijk, stelt de samensteller vast, en niet eerder kon de lezer een breder overzicht van zijn passies krijgen dan door dit bonte stalenboek van ruim vijfhonderd pagina's. [Â] De loner Van Dis is een schrijver en geen politicus, maar uit de canon van de Hollandse estheet is een gedreven wereldwandelaar gekropen voor wie het  persoonlijke ook aan het politieke raakt, en die niet terugschikt voor een moralistische beknorring van het thuisfront. - DE VOLKSKRANT

Een zelfverkozen buitenstaanderschap stelt hem in staat zichzelf al schrijvend uit te tillen boven de misère van alledag. Dat klinkt aanstekelijk. Het is ook precies de kracht van Leeftocht , waarin Van Dis naarstig op zoek blijft naar lichtpuntjes, naar wat hij 'een bezielde wereld' noemt, en waarin taal een beslissende rol speelt. - JANET LUIS in NRC HANDELSBLAD

Maar bovenal verdient  Adriaan Van Dis de E. du Perronprijs 2008 vanwege zijn niet aflatende persoonlijke betrokkenheid bij het ideaal van een ruimhartige en open wereld, waarin de kool en de geit niet gespaard hoeven te worden. - Juryrapport E. du Perronprijs 2008

In zulke scherpe observaties en korte analyses is Adriaan van Dis in Leeftocht als reisschrijver haast zo goed als V.S. Naipaul en soms beter dan de eendimensionalere Paul Theroux. […] Sublieme tragische minireportage over de moord op een zevenjarig Afrikaans meisje in Van Dis’ eigen ‘tuin’ in zijn woonplaats Parijs, de Jardin du Luxembourg. [...] Het mooiste 'reisverhaal' in het boek is van nog dichterbij: een schets van Bergen aan Zee waar Van Dis opgroeide, maar dat hij in zijn romans nooit zo noemt omdat het dorp dat daarin voorkomt, zijn 'verzinsel' is. […] Het heeft ook door zijn omvang van 517 pagina’s wel iets van de vroegere 'winterboeken' voor de jeugd: je hoeft ze niet achter elkaar te lezen, het is verrassender erin te bladeren en te grasduinen, te hooi en te gras aan een hoofdstuk beginnend. – JOHN JANSEN VAN GALEN in HET PAROOL

Er valt van alles in te lachen, en gelukkig is Van Dis niet gespeend van zelfspot.