‘Ja en Amen’: werken in de jaren vijftig

Onlangs verscheen Het goede leven, het vervolg op de bestseller Gouden jaren. Econoom en journalist Annegreet van Bergen (1954) laat de lezer zien hoe de naoorlogse groei het leven in Nederland onherkenbaar heeft veranderd. Zo ook is ook het werkende leven enorm veranderd, zo wordt duidelijk uit dit leesfragment:

Ja en amen

In de jaren vijftig werd het personeel niets gevraagd. Dat moest ja en amen zeggen. ‘Onderdanig zijn en de knecht spelen, dat kan vader niet,’ zo werd werken in loondienst in het jongensboek Ridders van de weg beschreven. Een meisje dat klaagde over de arrogantie van haar superieuren kreeg in 1954 van ‘Margriet weet raad’ te horen: ‘Zij zijn de baas en kunnen je allerlei opdragen. […] Als dat tegen jouw gevoel van rechtschapenheid en eerlijkheid indruist dan kun je twee dingen doen: je schikken naar hun wensen of weggaan.’

De baas die baas is – zo was het ook in de tijd dat Van Lanschot Bankiers nog een familiebedrijf was. Een van de vennoten, meneer Harrie, zag er persoonlijk op toe dat iedereen op tijd, om halfnegen, op kantoor was. Daartoe posteerde hij zich geregeld bij de personeelsingang. Toen een roemruchte laatkomer om tien over halfnegen kwam aanhollen, begon meneer Harrie over het weer. Het was zo’n mooie dag, daar moest de laatkomer maar eens van gaan genieten. Met andere woorden: de laatkomer moest een verplichte snipperdag opnemen, want de eerste tien minuten had hij ook al vrijaf genomen.

Diezelfde meneer Harrie deelde de loonzakjes uit en was belast met het salarisbeleid. Eens per jaar brak voor het personeel het spannende moment aan dat ze om beurten in ‘de achterkamer’ bij meneer Harrie moesten komen. Een van hen, een jonkheer, kwam beteuterd de kamer uit. Een collega vroeg wat er aan de hand was. Niets, meneer Harrie was tevreden. Maar omdat de jonkheer uit een vermogende familie kwam en hij het geld niet zo hard nodig had, had meneer Harrie besloten hem dit jaar bij de salarisverhogingen over te slaan.

Uit: Het goede leven, Annegreet van Bergen.

Het goede leven

Fotobijschrift: De prikklok was er ook voor kantoorpersoneel. Van variabele werktijden was vroeger geen sprake.