Interview met Pieter Sijpersma
Tijdens Nederland Leest publiceren wij wekelijks over geschiedenisboeken. Vandaag spreken we Pieter Sijpersma over Hans Wiegel. De biografie. Met veel gevoel voor detail beschrijft Sijpersma het veelbewogen leven van een van Nederlands bekendste politici. In de gepolariseerde jaren zeventig timmerde Wiegel als VVD-leider flink aan de weg. Met name zijn debatten met PvdA-leider Joop den Uyl staan bij velen nog op het netvlies. Later was Wiegel onder andere vicepremier en Commissaris van de Koningin in Friesland. Als Eerste Kamerlid zette Wiegel in 1999 de landelijke politiek nog eens op zijn kop tijdens de beruchte ‘Nacht van Wiegel’. Sijpersma behandelt het allemaal en situeert Wiegel zorgvuldig in de maatschappelijke en politieke context. Daarmee complementeert hij het levensverhaal van een iconische politicus.
Door: Barend van der Have
Het grootste deel van de het boek handelt in de jaren zeventig. Kijkt u na het schrijven van het boek anders tegen die periode aan? In die periode was ik zelf jong, voor een deel kon ik dus varen op mijn eigen ervaringen. Ik was zeer politiek geïnteresseerd, maar ik moest niks van Hans Wiegel hebben. Ik was jong, ik had lang haar en ik was een bewonderaar van Joop den Uyl. Het idee dat Nederland meer moest doen aan gelijkmatige inkomensverdeling, mensen kans moesten hebben op onderwijs, dat de macht beter verdeeld moest worden, dat sprak mij zeer aan. In die tijd zou ik er niet over gepiekerd hebben om over Wiegel te schrijven.
Later heb ik Wiegel zelf leren kennen en toen raakte ik geïntrigeerd door de man. Toen ben ik opnieuw in de geschiedenis gedoken, de geschiedenis die ik zelf dus bewust had meegemaakt. Daardoor is mijn beeld van Wiegel wel veranderd. Maar het beeld van die periode als geheel niet.
Er bestond toen grote politieke betrokkenheid. Is die belangstelling tegenwoordig minder? Ja dat is nu minder. Ik heb zelf in die zalen gezeten, bijvoorbeeld bij Dries van Agt. Dat was een zaal waar geloof ik wel 3000 mensen in pasten. En die was afgeladen! Iedereen wilde daar bij zijn. Dat was fantastisch, dat was een heel mooie tijd. Als je naar het Instituut voor Beeld en Geluid gaat of video’s op YouTube terugkijkt, dan weet je niet wat je ziet. Volle zalen! Politiek leefde enorm, het was heel belangrijk in die tijd. Dat is nu veel minder, politiek is nu een kwestie van kleine zaaltjes geworden. Voor heel veel mensen is politiek een bijzaak, in die tijd was het een hoofdzaak. Je had toen zelfs de uitdrukking ‘alles is politiek’ – dat geeft het wel aan.
U heeft Wiegel heel vaak gesproken. Waren er anekdotes die hij vertelde die bij nader onderzoek niet bleken te kloppen?Ik heb alles wat hij vertelde proberen te checken. Maar sommige verhalen zijn zo persoonlijk dat er geen andere bron over te vinden is. Dan moet je hem op z’n woord geloven. Maar zelfs dat heb ik geprobeerd te testen. Omdat we zoveel gesprekken hebben gehad, stelde ik hem op verschillende momenten dezelfde vraag, om te zien of hij consistent was. Soms was hij dat niet. Dan dacht ik: dit onthoud ik even en dan vraag ik het over een half jaar nog eens.
Verder heb ik geprobeerd zoveel mogelijk bronnen te raadplegen. Soms ontdekte je dan incongruenties, vaak in kleine dingen. Een goed voorbeeld: Wiegel was naar China geweest, als lid van de eerste Nederlandse parlementaire delegatie. En in Peking – zo heette dat toen nog – had hij de stof voor de bruidsjurk voor zijn aanstaande bruiloft gekocht. Dat wist ie zéker. Hij vond dat zelf ook zo’n mooi verhaal, hij kon het heel kleurrijk vertellen. Maar ik confronteerde hem met het feit dat toen hij in China was, hij al lang was getrouwd. En zelfs nu gelooft hij nog niet dat ik gelijk heb. Want hij weet het zeker! Dat zijn van die kleine dingen, maar ook die heb ik geprobeerd te controleren. Je moet altijd je bronnen checken, ook mijn voornaamste bron: Hans Wiegel zelf.
Wie zou u nog willen biograferen?
Ik heb wel nagedacht over Theo Joekes. Hij is oud-VVD-kamerlid, echt een schitterende paradijsvogel. Die biografie zou niet zo dik worden als deze, maar als personage is Joekes fantastisch. Ik ben alleen bang dat ik dan het odium van VVD-biograaf op me laat en dat wil ik niet. Maar als ik nog een biografie over iemand zou schrijven, moet het wel iemand zijn met wie wat te beleven is. Er zijn genoeg Nederlandse politici die een goede biografie verdienen. Er komt bijvoorbeeld een biografie aan van Jan de Koning. Dat was een fantastische politicus. Maar ik zou daar nooit aan begonnen zijn, want Jan de Koning is mij te braaf. Ik zit dus wel over een nieuw boek na te denken, maar voorlopig ben ik druk met inhalen: ik heb zo hard gewerkt aan het boek over Wiegel, nu wil ik eerst zelf boeken lezen.
Als u zelf had mogen kiezen in welke tijd u was geboren, welke tijdsperiode zou u dan kiezen?
De periode van de Verlichting. En dan het liefst in Thüringen. Dan had ik de kans gehad Bach tegen het lijf te lopen, want dat is toch wel de grootste held van mijn leven. Zijn muziek is ongelofelijk. Ik ben er m’n hele leven al mee bezig, maar ik kan er met m’n verstand nog steeds niet bij.
Fragment uit Hans Wiegel. De biografie:
De parlementaire pers, die bij zijn aantreden zo ruimhartig aandacht heeft besteed aan het jongste Kamerlid van Nederland, voelt zich al gauw na zijn aantreden in haar vermoedens bevestigd. Wiegel maakt de verwachtingen waar. In het debat laat hij zich gelden. Op het ingewikkelde terrein van de volkshuisvesting laat hij zien zijn zaakjes te kennen. Hij spreekt in een taal die iedereen begrijpt en laat duidelijk zien waar hij staat. Hij kan stevig zijn, zelfs hard, maar altijd is er weer die kwinkslag waarmee hij zijn gehoor voor zich inneemt. En hoe technisch een debat soms ook is, Hans Wiegel maakt er onverminderd politiek van. Hij gaat een botsing niet uit de weg; eerder zoekt hij de confrontatie. Hans Wiegel maakt debatten spannend.
Met zijn Kamervragen weet hij zich keer op keer in de kijker van de media te spelen. Daarbij legt hij een feilloos gevoel aan de dag voor onderwerpen die de krant halen. Het blijkt dat Hans Wiegel een Kamerlid is dat begrijpt wat de meeste kiezers, voor wie het Binnenhof ver weg is, bezighoudt of interesseert. Concrete zaken vooral, waar veel mensen mee te maken hebben. Hij weet wat er leeft in het land.
Met zijn optreden in de Kamer verwerft Wiegel in toenemende mate de waardering van het journaille. Hij komt graag en vaak in Nieuwspoort, het perscentrum waar alles door elkaar heen loopt – Kamerleden, ministers, ambtenaren, journalisten, mensen uit het bedrijfsleven, de publiekrechtelijke organisaties, de vakbonden. Wiegel kan al gauw goed met de meeste journalisten opschieten. Ook al zijn de meesten zo rood als kroten, ze mogen hem wel, die jonge liberaal die zo snedig uit de hoek kan komen. Hij krijgt hen altijd wel aan het lachen en hij is niet bang om te vertellen wat er achter de schermen gebeurt. Sommige journalisten doorzien dat Wiegels uiterlijk, met zijn gewichtige pakken en het vesthorloge, een pose is. Het besef dat Hans Wiegel eigenlijk een verlegen figuur is, vergroot de sympathie die veel journalisten voor hem voelen. Dat hij zo verlegen is, maakt zijn prestatie des te groter. Hans Wiegel mag dan van nature slim en grappig zijn, hij heeft zichzelf wel eerst moeten overwinnen.
Henry Faas noemt Wiegel al gauw geregeld in ‘Wandelganger’, zijn zaterdagse rubriek in de Volkskrant. Eens per jaar deelt Faas cijfers uit. Wiegel krijgt een 8 en staat meteen bij de hoogst genoteerden. Kamerleden en politici zien journalisten nog weleens als vijanden of lastposten. Wiegel heeft van die afkeer geen last, hij gaat juist graag met journalisten om. Hij beseft misschien beter dan andere politici uit die tijd hoe belangrijk goede contacten met de pers zijn en dat het belang wederzijds is: journalisten zijn altijd op zoek naar nieuws en verhalen die ze hun lezers kunnen voorschotelen, en Wiegel is te allen tijde bereid dat allemaal te verstrekken, omdat het oplevert waarnaar hij op zoek is: aandacht van de kiezers.
Over de auteur:
Pieter Sijpersma (1953) is oud-hoofdredacteur van Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant. Hij studeerde filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
