Interview met Nienke Beintema

Mei is de Maand van het Natuurboek. Tijdens deze feestelijke maand, georganiseerd door Uitgeverij Atlas Contact in samenwerking met talloze boekhandels in Nederland en Vlaanderen, is er volop aandacht voor het literaire natuurboek. Elke week spreken we een auteur. Deze week de derde uit de reeks: Nienke Beintema over De zeearend.

De zeearend vertelt het verhaal van de grootste roofvogel van de Lage Landen. De zeearend broedt sinds 2006 in ons land en is sindsdien met een spectaculaire opmars bezig. In 2020 waren er al twintig broedparen; meer dan honderd jonge zeearenden kropen in Nederland uit het ei. En de groei zet nog altijd door. Nienke Beintema ging op pad met boswachters, onderzoekers, een kunstenaar en een fotograaf. In de Nederlandse zeearendgebieden, van Biesbosch tot Zuidlaardermeer, maar ook in Noorwegen, Duitsland en Schotland. Ze dook in boeken, artikelen en reisverslagen, op zoek naar de feiten en de mooiste anekdotes. Het boek maakt ook een uitstapje naar de zeearenden van Noord-Amerika.

 

Het boek loopt goed. Er is veel aandacht voor en binnen een paar weken na verschijnen lag de tweede druk al in de winkels.

Het is ontzettend leuk dat het zo positief ontvangen wordt. Ik had het eigenlijk niet verwacht. De zeearend is onderdeel van de vogelboekenserie en dat is natuurlijk een beetje een nichemarkt. Maar het blijkt dat de zeearend toch een vogel is die de mensen aanspreekt. Hij is zo machtig groot en indrukwekkend. Daar valt in de boekwinkel gemakkelijk je oog op.

 

Waar komt die populariteit van de zeearend vandaan denk je?

Ik vermoed dat dat samenhangt met de vraag die ik in het boek stel: hoe kan het dat deze soort het zo goed doet in Nederland, terwijl we zo’n klein en volgebouwd land zijn? Die opmars hebben we te danken aan de prachtige natuurontwikkeling van de afgelopen jaren. De soort is symbool gaan staan voor natuurherstel en woeste natuur. Dat zijn we in Nederland niet gewend. Er zijn veel mensen die hart voor de natuur hebben en er graag tijd doorbrengen. Als dan blijkt dat zo’n majestueuze vogel hier kan en wil aarden biedt dat hoop en troost.

 

Is de terugkeer van de zeearend naast een symbool ook een concreet teken dat het goed gaat met de natuur in Nederland?

Daar verschillen de meningen over. Ik begon aan dit boek vanuit mijn denkbeelden als bioloog. Ik zag vooral wat er slecht ging in Nederland: de grutto die verdwijnt, de afname van insecten en de voortdurende intensivering van landbouw, met zijn pesticiden en ontwatering. Ik zag natuurontwikkeling in Nederland als dweilen met de kraan open. Toen ik mijn onderzoek voor dit boek ging doen ontdekte ik dat het niet alleen maar hel en verdoemenis is. Er is sprake van een tweedeling. Enerzijds zijn er de problemen die ik net beschrijf, maar anderzijds is er in de afgelopen twintig jaar ook echt een omslag in het denken geweest. Een omslag die heeft gezorgd voor prachtige natuurgebieden en goed beleid.

Je kunt erover twisten of gebieden als de Oostvaardersplassen en de Veluwe echte wildernis zijn, maar ik concludeer in mijn boek dat die vraag niet zo relevant is. Als soorten als de bever, de otter en de zeearend zich op die plekken thuis voelen, dan gaat er hoe dan ook iets goed.

 

De mens is erg begaan met het lot van de zeearend. In sommige landen, zoals Schotland, wordt gewerkt aan het herintroduceren van de soort. Is de zeearend daar zelf bij geholpen?

Als je ‘helpen’ definieert als het vergoten van het verspreidingsgebied, dan heeft de zeearend er zeker wat aan. En de mensen die zich hiermee bezighouden, doen dat niet alleen zodat wij weer fijn vogels kunnen spotten. Het zijn biologen die graag een zo compleet mogelijke voedselpiramide zien, en de zeearend speelt een belangrijke rol in veel ecosystemen. In Schotland bijvoorbeeld waren alle toppredatoren verdwenen, dat werkt heel ontwrichtend en het herstelt langzaam nu er weer meer zeearenden leven. Hoe completer een ecosysteem – hoe meer schakels er in aanwezig zijn – hoe meer het kan hebben qua klimaatverandering, ziektes en andere dreigingen van buitenaf. Dat geldt ook voor de Nederlandse natuur.

Het helpen en herintroduceren gebeurt ook vanuit een ethische overtuiging: we hebben de plicht om te herstellen wat wij als mensheid vele eeuwen lang kapot hebben gemaakt.

 

Je hebt over de hele wereld zeearenden gezien. Wat was je mooiste waarneming?

Dat was in Noorwegen. Ik werkte als walvisgids op een klein eilandje ten noorden van de Lofoten. Op dat kleine eiland broeden 50 zeearend-paren! Wanneer je op een bootje om het eiland voer zag je ze vliegen langs de rotswanden, als je door de moerassen liep zweefden ze over je heen. Op een middag maakte ik daar een wandeling, ik wilde een ‘graat’ beklimmen – een smalle bergrug die vlak langs de zee loopt. Ik was op weg naar het hoogste punt en liep een beetje uit de wind aan de landkant van de graat. Van daar stapte ik de graat op om het uitzicht over zee te bewonderen. Precies op dat moment schoot een zeearend uit de diepte met gespreide vleugels recht omhoog. Ik voelde de wind van zijn vleugelslag in mijn gezicht. Het was alsof zijn vleugeltoppen me aanraakten.

 

Het is de Maand van het Natuurboek – welke boeken over natuur lees je zelf graag?

Ik lees veel boeken uit de vogelserie van Atlas Contact. Op het moment ben ik bezig in De zwarte specht van Koos Dijksterhuis. Ik ben groot fan van zijn werk over vogels. Daarnaast lees ik veel boeken over kanoën in Canada, een tamelijk specifiek sub-genre (lacht). Kanoën is daar echt onderdeel van de cultuur. Ik lees nu The Lure of Faraway Places (Natural Heritage Books, nog geen Nederlandse vertaling, red.) van Herb Pohl. Hij was een kanopionier die in de jaren zestig in zijn eentje wekenlange tochten door de ruige natuur maakte. Zulke boeken spreken mij erg aan omdat ik zelf met mijn gezin ook een tijdlang in de Canadese wildernis heb gewoond. Daarover staan ook een paar verhalen in De zeearend.

Meer nieuws

  • Nobelprijswinnaar en psycholoog Daniel Kahneman overleden

    28 maart 2024

    Woensdag 27 maart bereikte ons het droevige bericht dat psycholoog, Nobelprijswinnaar en schrijver Daniel Kahneman is overleden op negentigjarige leeftijd. Wij wensen zijn echtgenote, familie en naast...

    Lees het hele bericht
  • Jonny Steinberg wint The National Book Critics Circle Award met ‘Winnie & Nelson’

    25 maart 2024

    The National Book Critics Circle (NBCC) Award in de categorie biografie gaat dit jaar naar Winnie & Nelson. Portret van een huwelijk van Jonny Steinberg. In dit boek ontrafelt Jonny Steinberg het ...

    Lees het hele bericht
Geverifieerd door MonsterInsights