Interview Marjoleine Kars – Maand van de geschiedenis

Tijdens de Maand van de Geschiedenis publiceren wij wekelijks over onze geschiedenisboeken. Wij hebben Marjoleine Kars geïnterviewd over haar boek ‘Bloed in de rivier’ over een onbekend stuk koloniale geschiedenis.

Waar gaat je meest recente boek ‘Bloed in de rivier‘ over? En hoe ben je deze geschiedenis op het spoor gekomen?

Heel toevallig. Ik was in het Nationaal Archief om te zien wat daar zoal was. Als historicus die Amerikaanse geschiedenis had gestudeerd in de VS was ik daar nog nooit geweest. In het Archief kwam ik de archieven van de Sociëteit van Berbice tegen. Die “societeit”, een firma van investeerders uit Amsterdam, exploiteerde Berbice, een Nederlandse kolonie aan de Atlantische kust van Zuid-Amerika, naast Suriname. Binnen die archieven vond ik een zeer grote collectie documenten over een massale slaven opstand in 1763-1764, die zeer onderbelicht bleek te zijn. Ik was super geïnteresseerd in slavernij, een onderwerp dat ik aan Duke University in North Carolina had bestudeerd. Ik wilde graag iets doen met de “Dutch Atlantic” en iets bijdragen aan de discussies over slavernij in Nederland zelf, het liefst via een publieksboek. Deze opstand laat ons een omgekeerde wereld zien: voormalig slaafgemaakten zijn de baas, de “machtige” kolonisten zitten vastgeprikt op een paar plantages aan de kust, Europese soldaten uit Suriname slaan aan het muiten en sluiten zich aan bij de rebellen, en de oorspronkelijke bewoners van het gebied sluiten zich aan bij de Nederlanders. Het is een spannend, maar ook belangrijk verhaal.

Het thema van de maand van de geschiedenis is ‘aan het werk’. Op welke plek(ken) heb je aan dit boek gewerkt en onderzoek gedaan?

Ik heb veel onderzoek in het Nationaal Archief in Den Haag, een heel plezierige plek om te werken. Daarna heb ik korter onderzoek gedaan in het Koninklijk Huis Archief in Den Haag, het Zeeuws Archief in Middelburg, the National Archives van Groot-Brittannië in Kew, en in the National Archives van Guyana in Georgetown. Veel van mijn onderzoek in documenten vond in mijn eigen kantoor plaats, omdat nu zo veel archieven gedigitaliseerd zijn, wat betekent dat veel meer mensen ze kunnen inzien. Maar mijn memorabelste onderzoek was een reis naar Guyana, waar ik de Berbice Rivier heb bezocht. Er zijn maar weinig wegen in Guyana, alles gebeurt per boot en kano. Ik verwachtte niet dat ik ruim 300 jaar later nog enige sporen van de opstand zou aantreffen, of zelfs maar van de Nederlandse kolonisering. Maar tot mijn grote verbazing waren er overal nog overblijfselen van dat verleden te vinden: begraven in het slib van de rivieroever, verborgen in het struikgewas van het bos, of opdoemend uit de bodem in de jungle na een regenbui. Dat is een heel leerzame ervaring geweest.

Welk geschiedenisboek zou je iedereen aanraden, en waarom?

Mijn favoriete boek is op het moment Amy Stanley, Stranger in the Shogun’s City: A Japanese Woman and Her World (Scribner, 2020). Het is een prachtig geschreven boek over een eigenzinnige vrouw die leefde in de bewogen laatste jaren van Shogun Japan. Terwijl ze droomt van de grote stad wordt Tsuneno opgeleid tot vrouw van een Boeddhistische tempelpriester op het platteland. Maar na drie mislukte huwelijken vlucht zij naar Edo, nu Tokyo, een stand van 1,2 miljoen inwoners. Net zoals zo veel down-and-out vreemdelingen in die tijd, probeert zij daar een zelfstandig leven op te bouwen. Net als de laatste Shogun zelf, maakt Tsuneno veel noodlottige beslissingen. Het boek is gebaseerd op honderden brieven die Tsuneno uitwisselde met haar vervreemde familie. Stanley maakt gebruik van onder meer schilderijen, stadsgidsen, en folklore om de lezer in het Japan van de negentiende eeuw onder te dompelen. Ik ken geen ander boek dat zo dicht bij fictie komt terwijl het verantwoorde geschiedschrijving blijft. Een juweel van een boek.