Schrijver en politicus Ed van Thijn overleden
Op 19 december jl is Ed van Thijn overleden. Velen zullen zich hem herinneren als een overtuigde sociaaldemocraat, een politicus die binnen en buiten de (internationale) politiek pal stond voor solidariteit met vluchtelingen, oorlogsslachtoffers, de minder verdienenden in onze samenleving. Heel velen zullen zich hem herinneren als de betrokken burgemeester van Amsterdam, die vocht voor ‘een Amsterdam voor alle Amsterdammers’.
Maar naast zijn politieke en maatschappelijke werk was Ed van Thijn een eerlijke en eigenzinnige chroniqueur, die de lezers inzicht verschafte in de politieke machinaties achter de schermen, van de formatie tot en met de val van kabinet, kroonprinsen en ministers. En als de chroniqueur van zijn eigen oorlogsherinneringen, als kind dat op 18 adressen ondergedoken zat en na de oorlog de relatie met zijn getraumatiseerde moeder en zijn afwezige vader moest heropbouwen, en zijn eigen weg vinden.
Zijn eerste boek Dagboek van een onderhandelaar verscheen bij uitgeverij Van Gennep. Toen zijn uitgever Jaap Jansen Van Gennep verliet, zocht Ed van Thijn contact met uitgeverij Meulenhoff. Hij werd met open armen verwelkomd, en bij Meulenhoff verscheen in 2000 Het verhaal, Van Thijns meest persoonlijke boek over zijn jaren na de oorlog, zijn studietijd in Amsterdam en Parijs en zijn entree in de Nederlandse politiek.
Uitgeverij Augustus werd in 2003 Van Thijns uitgeverij – en er volgden in gestaag tempo BM, zijn verslag van de roerige jaren als burgemeester van Amsterdam, met de krakersrellen, de Amsterdamse kandidatuur voor de Olympische Spelen, de successen van Ajax, de ontvangst van Nelson Mandela, de vliegramp van een toestel van SLM en de Bijlmerramp als hoogtepunten.
Het verhaal begon na de oorlog. Over zijn herinneringen aan de oorlog heeft Ed van Thijn lange tijd gezwegen, tot hij in 2004 18 adressen publiceerde, soms voortvluchtende beelden, dan weer haarscherpe herinneringen aan de plekken en families die hem als negenjarige jongen onderdak boden. En Judica/Judy is het verhaal van de vrouw die hem in kamp Westerbork aan het eind van de oorlog lesgaf, en de ontmoeting met haar dochter, die heel andere herinneringen had aan haar moeder. In Het verhaal en daarna, waarin Het verhaal, 18 adressen en Judica/Judy zijn samengebracht, kan beschouwd worden als de kleine autobiografie.
Belangstelling voor politiek heeft Ed van Thijn zijn leven lang gehad, en dat resulteerde in latere jaren onder meer in Kroonprinsenleed, over machtswisselingen in de politiek; De formatie, over de achtergronden van dertig jaar kabinetsformaties, waarin Van Thijn betoogt: ‘Onze democratie bevindt zich op een doodlopende weg, als er niet snel een ingrijpende hervormingsagenda ter tafel komt’ en hervormingsvoorstellen doet.
Zijn laatste boek verscheen verscheen bij Atlas Contact in 2012: Blessuretijd. ‘Nog één keer probeer ik duidelijk te maken wat mij in de afgelopen zestig jaar van mijn beroepsmatig leven heeft beziggehouden. Analyseer ik hoe in het recente verleden die centrale boodschap is verwaterd en vervuild. Ik probeer de dynamiek van de herinnering in beeld te brengen en de dilemma’s uiteen te zetten die daarmee gepaard gaan. Daarbij zal ik mijn Joodse achtergrond zwaar laten meewegen. Mijn dilemma’s als Joods politicus. Wat is de toekomst van het verleden en waarom is dat van belang?’
‘Het is het beste politieke boek van het afgelopen jaar, maar het is veel meer,’ schreef Felix Rottenberg in Het Parool over Blessuretijd . ‘Van Thijn toont zich een knap analyticus die de morele vragen van nu, zijn eigen belevenissen en zijn niet geringe levenservaringen verweeft in memoires en beschouwingen van een uitzonderlijke klasse. Het is zeer toegankelijk opgeschreven. Alsof je hem hoort spreken: veel grappen en met nadruk op de adjectieven. Dit is zijn zestiende boek, hij heeft een omvangrijk en veelzijdig oeuvre op zijn naam staan. Dat is voor een politicus uniek, alleen Winston Churchill heeft meer geschreven. De politieke dagboeken van Ed van Thijn kunnen hedendaagse politici bijzonder behulpzaam zijn als ze netelige onderhandelingen voeren. (…) In Blessuretijd laat Van Thijn een groot voordeel van ouder worden zien. Hij noemt het nog niet eens wijsheid – het is het wel – maar een helikopterview waardoor je drastische veranderingen in een keer overziet.’
Ed van Thijn was een gedreven schrijver en een erudiete veellezer die je altijd gelukkig kon maken met memoires, reisliteratuur en non-fictie over maatschappelijke, politieke en internationale ontwikkelingen. Om zijn scherpe analytische blik was hij een geliefd gesprekspartner; op menig feestje het middelpunt van een heftig discussiërend groepje schrijvers.
Foto: Bert Nienhuis
